"En Galicia os submisos son os de arriba"

Na vida política de Carlos Mella (O Foxo, A Estrada, 1930) non faltou axitación. Alto funcionario no franquismo, vicepresidente con Albor, candidato ao Parlamento europeo polo BNG de 1993, Mella chacotea coa súa conversión ao nacionalismo. "Unha mañá espertas e es nacionalista", ri, e ponse serio: "Vas vendo un país ao que non deixaron ser". Logo d'A Galicia posible que describiu no seu ensaio de 1992 (Xerais) e do "esperpento xacobeo" co que despezou a política galaica en Luces de Fisterra (Espiral Maior, 1995), o estradense repásase en Memorias dun ninguén (Galaxia).

Pregunta. Os lectores non agardarían de Carlos Mella unhas memorias con nomes, apelidos e un índice de aludidos?

"A enquisa do galego amosou aos antidemócratas pedindo liberdade"

"Os bispos son como os penedos, non evolucionan, están quietos por séculos"

"O empresariado galego, os bancos, as caixas... aristocracia de palleiro"

Resposta. Iso sería unha cuestión científica, de laboratorio, e a vida é pouco científica, anárquica. Non convén encadrala.

P. Memorias dun ninguén escolma unha présa de intres puntuais da súa longa vida.

R. A senectude peneira feitos. As cousas son importantes por razóns que entendemos moitos anos despois. Eu paso coma un foguete por toda a miña vida administrativa, dos 30 aos 60 anos, non foi nada. Detívenme moito máis na vellez e na nenez.

P. Contra a ilusión dominante, vostede desidealiza os seus anos universitarios.

R. A min cadroume un período de tebras, un tempo no que a universidade non era unha universidade, senón un campamento para os señores que tiñan posíbeis. As ideas novas estaban prohibidas totalmente. E dominaba unha Igrexa dogmática que só se pode entender se falamos dos talibáns ou do réxime iraniano. Unha violencia intelectual e física total.

P. Erradicouse ese "terrorismo moral" do que fala?

R. Os bispos son como os penedos, non evolucionan, están quietos séculos e séculos.

P. O outro día a conselleira de Sanidade conferenciaba a prol das posicións eclesiásticas en asuntos médicos...

R. Eu saín a Francia hai moitos anos, cando aínda non se podía saír. E xa daquela víase unha diferenza. A cuestión civil e política era unha cousa e malia a que, evidentemente, a Igrexa daba a batalla, non influía. O Estado dicíalle que non e obedecía. Aquí non, aquí era terreo conquistado. Resulta difícil entendelo. Pasa como coa Guerra Civil, non se pode entender sen vivila.

P. Esa incomprensión non resulta problemática?

R. Pero foi sempre así. Cada xeración quere solucionar os problemas á súa maneira.

P. Daquela non hai leccións da historia.

R. Non hai, non. A proba é que tivemos a lección da Primeira Guerra Mundial e logo a da Segunda e non tivemos a Terceira porque a parou o medo.

P. A ironía define a súa escrita. Porén, ataca filosoficamente a retranca.

R. A retranca estaba xustificada, no ano catapún, para evitar o poder. Pero hoxe a retranca significa un tío débil, submiso, un tío que non foi quen de poñerse enriba e empeza con piroladas. E na política a retranca e o trasacordo resultan catástroficos.

P. Se cadra por esa relación coa submisión, a retranca definiu colectivamente aos galegos.

R. Si, somos xente submisa, pero non é submiso o de abaixo, é submiso o de arriba. Quen conquistou Galicia para os outros non foron os de abaixo, foron os de arriba.

P. E onde se atopa a liña que afasta a ironía da retranca?

R. A retranca é un método defensivo; a ironía non. Na retranca xa te recoñeces inferior. Sempre poño o exemplo do león: viches algún león retranqueiro? Como cando din que os galegos somos moi listos, pois non. Uns son listos, outros parvos, outros regulares. É a moeda falsa coa que compran a nosa obediencia.

P. Nas Memorias... consigna persoeiros do franquismo que logo se presentaron como "demócratas de toda la vida". Vostede implicouse na clandestinidade antifranquista?

R. Non. Non asumo eses méritos porque non os tiven. O único que fixen foi asinar a Carta do 75 [contra o proceso de Burgos]. Pero a min sorprendíame Ruiz-Giménez, que chegou a ministro de Franco, e logo atopeino predicándome, persoalmente, a boa nova da democracia. Fodeume un pouco. Todo o mundo cambia, pero que non vendan motos.

P. Dóese do silencio que seguiu a súa saída da Vicepresidencia da Xunta.

R. Fun vicepresidente e enemisteime coas forzas vivas pola parte de arriba. A única oferta que tiven ao saír foi da Caixa de Barcelona.

P. A que cre que se debeu?

R. Non o sei. Este é un país moi estraño e din "a ver qué pasa, non vaia ser o demo...".

P. E cales eran esas forzas vivas coas que se enemistou?

R. Pois sendo vicepresidente económico... A miña opinión sobre o empresariado galego era a que era, os bancos, as caixas... xa me dirás qué mérito facer obra social cos cartos dos outros. Aristocracia de palleiro.

P. E por que esa "renuncia ao país" das clases dirixentes?

R. Porque son covardes, queren sobrevivir. Como sobreviviu a nobreza de palleiro foreira? Pois buscando un amo.

P. Trátase logo dun defecto de fábrica?

R. A submisión ante o poder é unha constante da pequena historia de Galicia. Non se pode negar. Xa Alfonso II o Casto, me cago en diola! Eramos unha xente miserábel nun recanto miserábel, que non entraba dentro da xeopolítica española.

P. Malia á súa visión negativa do país, virou nacionalista.

R. Porque é un crime histórico e o único que fixo algo foi o nacionalismo. A nación galega identificouse co traballo. E iso non é malo, porque se lemos a historia, o agricultor modernizouse máis que o enxeñeiro agrónomo. Pero a nobreza non deixou levantar cabeza. As clases de arriba fuxiron.

P. Seguimos na mesma?

R. Aparecen eses amantes da liberdade, meu Deus, a conselleira de Sanidade que confunde o seu pensamento coa súa función política. E logo falan de que estamos en Europa. Aínda falta de carallo para sermos europeos.

P. O seu concepto de nacionalismo, neste libro, evita o eixe esquerda dereita.

R. O nacionalista pode ser de dereitas ou de esquerdas. O nacionalismo é unha idea e a esquerda ou a dereita, doutrina. Que o nacionalismo, en Galicia, se ten que tinxir máis de esquerda? Parece claro. Os dirixentes sempre foron españolistas.

P. Define nacionalismo como "non dependencia". Por que ese medo do nacionalismo galego á palabra "independencia"?

R. Sería moi difícil declararnos independentes. Mesmo para Cataluña. Cantas subvencións reciben? Tedes un AVE, que queredes, paralo en Lérida? O que pido eu é un nacionalismo razoábel, é a non dependencia e poder facer as cousas que nos veñan ben sen pedir permiso.

P. Detecta ese "pensamento turístico" que denuncia no novo Goberno?

R. Totalmente. En todos os conselleiros. Por exemplo, o da enquisa do galego, todos os antidemócratas do país pedindo liberdade...