Os excéntricos da arte procuran o seu lugar
Un heteroxéneo grupo de creadores explora camiños alternativos ás vías convencionais da creación plástica
Excéntrico-a: Que está afastado do centro, que ten o centro desviado dun punto dado, que non ten o mesmo centro (ca outra cousa). Nos tempos nos que o mundo da arte asiste abraiado a fenómenos coma o protagonizado polo británico Damien Hirst e as súas vendas multimillonarias de pezas con dubidoso valor artístico, aínda poden atoparse creadores que elixen ou vense obrigados a transitar polos camiños alternativos ás grandes autopistas da arte. Trátase dun colectivo heteroxéneo, non se coñecen entre si e os seus nomes son distintos aos habituais na programación dos museos e galerías do país. A maioría deles síntese a gusto neste papel de outsider e non ten outras pretensións que facer o que máis lles gusta: amosar o seu traballo á maior cantidade de xente posible.
As pezas de Aguilera eran demasiado realistas para unha institución
"A viaxe converteuse xa nunha necesidade artistica é vital"
Isto é o que pretende José Cao, un dos poucos canteiros da vella escola que aínda se poden atopar en Galicia e que ten o seu museo particular nunha leira, ao carón da súa casa, aos pés do Monte do Gozo de Santiago. Os peregrinos que chegan a esta zona son os visitantes máis habituais do peculiar universo de pedra que Cao construiu ao longo de máis de 25 anos. Se a obra de Cao chegase aos grandes centros da arte sen dúbida que podería sorprender por unha iconografía na que se mistura a crítica social, política e relixiosa. En todo caso non pretende chegar tan lonxe, o que lle gustaría é poder conseguir que as autoridades municipais lle fagan algo de caso para garantir a conservación das súas obras cando el non esté. A calidade artística do seu traballo -coma o de tantos outros que exhiben nas mellores galerías e museos- pode ser discutible, pero a forza e peculiaridade das súas esculturas de pedra están á vista.
O seu caso ten algunhas similitudes co do escultor lalinense Antonio Taboada Willy, que faleceu hai dous anos nun accidente de tráfico e que deixou no seu taller de Lalín un cento de pezas, a maioría en madeira, na que amosa as súas excelentes calidades artísticas. A súa irmá, Cruz Taboada, e algúns amigos loitan agora por conseguir que se poidan restaurar as esculturas deterioradas e por atopar un lugar no que ensinalas ao público e conservalas en bo estado. Willy era un artista cunha obra moi vencellada á natureza. Traballaba con troncos de árbores ou con raíces que atopaba no entorno da carballeira na que se ubicaba o seu taller. Os nomes de Francisco Leiro ou Stephan Balkenhol veñen á mente cando se ven as súas pezas.
Hai outros artistas que emprenden o camiño de forma tardía para o que se acostuma na arte contemporánea. Tratan de abrirse paso nun mundo no que ter máis de 35 anos é un atranco case insalvable ante a enxurrada de artistas mozos que invaden o escenario. Este é caso do vigués Javier Aguilera, quen leva máis de dez anos traballando como caricaturista no xornal Faro de Vigo e que hai uns seis anos empezou a traballar no terreo da escultura.
As súas obras foron seleccionadas para algún concurso de novos valores, pero a decepción chegou cando lle confesaron que unha das súas pezas non foi premiada porque era "demasiado realista" para o lugar ao que estaba destinada: os corredores dunha institución oficial. Hai poucos meses empezou a traballar cunha galería de Barcelona, pero de momento non pode vivir da escultura como lle gustaría e ten que seguir traballando de caricaturista. "Sempre fun autodidacta, ainda que me axudaron moito as clases na escola de artes e oficios, onde tiven a bos profesores como Miguel Vázquez", explica Aguilera.
Tamén hai casos de artistas que xa percorreron o camiño habitual e nos últimos anos deron un xiro a súa traxectoria. O compostelán Guillermo Aymerich participou en moitas exposicións e exerce como profesor na Facultade de Belas Artes de Valencia. Sen embargo, leva xa varios anos convertido nun viaxeiro das artes e investigando en distintas culturas para incorporalas ao seu traballo.
"O feito de ser profesor de universidade dáme a liberdade para non ter que estar constantemente perseguendo as mozas da verbena, que no mundo da arte son as galerías", explica dende Pekín, o seu último destino, no que leva xa ano e medio despois de viaxar e residir en lugares como Nova York, Brasil, Bretaña ou os Alpes Bávaros. "Para min a viaxe converteuse xa nunha necesidade, tanto artística coma vital. Os lugares aos que vou escollóos mirando un mapa", sinala un artista que tamén procura fórmulas distintas ás convencionais para construir o seu universo creativo.
Istos son catro exemplos de artistas que traballan nas marxes, pero hai moitos máis que non son habituais nos circuitos da arte contemporánea e quenon teñen nada que envexar a moitos dos que forman parte do circo no que as veces se converte o mundo da arte.
