_
_
_
_
_
Reportaje:Luces

Que fará a Academia?

A institución decide mañá o homenaxeado no vindeiro Día das Letras entre dúbidas sobre a proxección da data e os "riscos" de escoller a Ricardo Carvalho Calero

Novoneyra ou Carvalho Calero? Festivo ou laborable? Os 28 membros da Real Academia Galega escollen mañá o autor que será homenaxeado en 2010. Desta vez, co novidoso "extra de dramatismo que engaden as medidas desprotectoras do galego que empeza a homologar o PP". Na boca do académico Francisco Fernández Rei: "Os defensores do galego somos terriblemente educados. Igual nos están pedindo que deixemos de selo".

Mencións transversais ao "delicado" do momento limitan a reflexión sobre o 17 de maio e a necesidade, ou non, de aggiornar o Día das Letras. Desde a súa consagración a un autor que leve morto un mínimo de dez anos á súa operatividade como acto cívico. De entrada, o primeiro dos debates claréxase mañá: entre escoller a un militar liberal como Antonio Fernández y Morales (autor en 1861 dos Ensaios poéticos en dialecto berciano, prologado por Cubí, dous anos antes de Cantares gallegos) ou nominar a Manuel Pardo de Andrade, Filgueira Valverde, Paz Andrade, Ricardo Carvalho Calero ou Uxío Novoneyra hai lecturas políticas directas.

"Nunha lingua normalizada, o discurso de Calero sería enriquecedor"
"Podíanse celebrar os vivos, sobre todo se deixa de haber Premios Nacionais"
Más información
Os libros de Piñeiro

A candidatura do autor d'Os Eidos, falecido en 1999, abéirana máis de mil apoios individuais e colectivos -de Viale Moutinho e Juan Gelman a sociedades da emigración-. E xa a presentaron oficialmente Darío Xohán Cabana, Salvador García Bodaño, Ferrín e Margarita Ledo. No caso do filólogo ferrolán, a campaña é antiga. Con destaques recentes: as concellerías de Cultura da Coruña, Ferrol, Santiago, Pontevedra, Vigo e Ourense xa solicitaron á RAG que lle adique as Letras 2010, coincidindo co centenario do seu nacemento. Algúns académicos acóllense ao silencio previo á votación para avaliar "riscos": "O groso da actuación social das Letras vai ao ámbito escolar, e ir co último discurso reintegracionista de Carvalho aos centros sería resucitar as leas do galego escrito ata os primeiros 90. A un país normalizado na súa lingua enriqueceríao, pero hoxe sería un inferno".

Lo que más afecta es lo que sucede más cerca. Para no perderte nada, suscríbete.
Suscríbete

Ferrín non opina sobre caixas de tronos na véspera da reunión, pero é claro: "A Academia non se equivoca nunca. Sexa a personalidade que sexa, sempre dará lugar a novas explicacións e posicionamentos. Piñeiro agora xa non é o mesmo que cando entrou". Recoñecendo que a de Calero é unha figura "por analizar, non se pode pasar por riba dela", a tamén académica Margarita Ledo fala de Novoneyra desde a perspectiva que a fixo optar por el: "O seu papel como construtor da lingua, sen fendas a este respecto, e poemas-símbolo como Letanía de Galicia [recóllote da terra, estás mui fonda/ recóllote do pueblo, estás nil toda/ recóllote da Historia, estás borrosa...]. Son poemas caligráficos en xogo coa escrita dentro da escrita, e teñen son: tamén son performativos". Os pasos aínda frescos de Novoneyra, segundo a autora de Porta blindada, remiten a un personaxe "antiautoritario e permeable a todo". "Era moi independente, non tiña horarios... Pero presidiu a Asociación de Escritores en Lingua Galega durante máis dunha década, e como tal foi lerlle manifestos a García-Sabell".

Xusto antes de que García-Sabell fose presidente da Academia, en 1977, substituíndo a Martínez Risco, Calero rexeitou o cargo. Son outras das arestas do primeiro catedrático de Galego, piñeirista de sempre e reintegracionista ao final, en contraste con Novoneyra, nacionalista de esquerda sen partido e ouveador en Madrid con Carlos Oroza. Calero -que foi miliciano da UGT e pagou cárcere- oufanábase de "encher ocos": a gramática, a análise literaria e a novela galega débenlle a estrea contemporánea. "A 100 anos do seu nacemento, sería redondo", recoñece Carlos Quiroga. Para o autor d'O regresso a arder, profesor de Literatura Portuguesa na Universidade de Santiago, a actualidade de Calero aínda se manifesta en Problemas da língua galega (1981). Malia aos riscos de distorsión e as feridas sen encoirar -habería que remexer na normativa desde 1979-, homenaxear a Calero, pensa, "serviría para unir se se fai con honestidade".

"Igual cós angelitos negros de Machín, os reintegratas tamén merecen un posto no Parnaso", chancean Franco Vicetto & Jenaro Jesus Marinhas, alcume dos mantedores da web Sei o que nos figestes nos últimos 525 anos, onde a crítica e o humor adoitan pronunciarse, tamén, contra a filoloxía clínica -a FAES dixo recentemente que o galego é unha "lingua artificial"-. En Sei o que... apostan por Calero: "Non sería insólito: Meendinho, Martim Códax e Johám de Cangas tamén eran reintegratas".

O poeta Xabier Cordal adapta a hipótese de Calero ás críticas que leva recibido a RAG desde o Mapa sociolingüístico: "Parece incoherente que por un lado se acose a Academia, non só desde o reintegracionismo, e por outro se lle esixa o recoñecemento de determinadas figuras. Ou se respectan os órganos históricos da lingua galega ou se continúa coas políticas de deslexitimación que tanto dano fan á percepción social do idioma. E creo que non están os tempos para iso".

A mesma dinámica, canto ao Día das Letras, afecta ao debate usual sobre a súa operatividade como mecanismo de promoción cultural en día festivo. "Mentres eu sexa presidente non se vai cambiar", di con humor Xosé Ramón Barreiro Fernández, que empunta o seu derradeiro semestre como presidente da RAG. Pendente de recibir a proposta de reforma do decreto do galego, sitúa no presente a liturxia das Letras: "Se este ano lemos un manifesto, era para deixar claro que non estamos dispostos a asumir proxectos que atenten contra o galego".

"A liturxia ten un sentido de fixación que non se pode limitar", di Ledo. "Tamén Novoneyra nos poñía de pé para o Vietnam canto". Cordal razoa que non se pode substituír o carácter simbólico das Letras "como institución nacional", pero suxire un posible adubío: celebrar os vivos, "sobre todo se a Xunta acaba co Premio Nacional de Literatura". "Alguén se figura o escándalo se pretendese facer o mesmo co 17 de maio?".

Regístrate gratis para seguir leyendo

Si tienes cuenta en EL PAÍS, puedes utilizarla para identificarte
_

Archivado En

Recomendaciones EL PAÍS
Recomendaciones EL PAÍS
Recomendaciones EL PAÍS
_
_